پدر، مادر و ولادت امام زمان (عج)| ۱

اشاره
پدر بزرگوار امام زمان(عج) حضرت امام حسن عسکری (ع) امام یازدهم شیعیان است، بنا به نقل شیخ مفید، امام حسن عسکری (ع) در مدینه در 24 ربیع‌الاول سال 232 متولد شد و در سال 260 در سن 28 سالگی در منزل شخصی خود در سامرا به شهادت رسید.[1]
مادر بزرگوار امام زمان(عج) ملیکه است که از طرف پدر، دختر یشوعا فرزند امپراطور روم شرقی بود، و از طرف مادر نوه شمعون از یاران مخصوص حضرت عیسی (ع) و وصی او به شمار می‌رفت. او بااینکه در کاخ می‌زیست و با خاندان امپراطوری زندگی می‌کرد، امّا آن‌چنان پاک و باعفت بود که گویی شباهت به خانواده خود ندارد، بلکه به مادر و خانواده مادری کشیده و زندگی‌اش همچون زندگی شمعون، مریم و عیسی (ع) از صفا و معنویت و پاکی خاصی برخوردار بود، از این ‌رو دوست داشت با یک خانواده پاک و خداپرست وصلت کند، و خداوند او را به‌ طور عجیب - که در داستان ماجرای اسارت او و خریداری از جانب امام هادی (ع) برای امام حسن عسکری (ع) در تاریخ آمده است - به خواسته و هدفش رسانید.
ملیکه (نرجس خاتون (س)) به خانه امام حسن عسکری (ع) وارد شد، امام هادی (ع) به خواهرش حکیمه فرمود: او را به خانه ببر و دستورات اسلامی را به او بیاموز، او همسر فرزندم حسن (ع) و مادر مهدی آل محمّد (ع) خواهد بود، آنگاه به نرجس (س)رو کرده و فرمود:
«مژده باد تو را به فرزندی که سراسر جهان را با نور حکومتش پر از عدالت و دادگری کند، پس ‌از آنکه پر از ظلم و جور شده باشد».
آری این‌ چنین دختر پاک و دانا، آلودگی کاخ شاهان را رها کرد و در خطّ جد مادری‌اش، شمعون قرار گرفت و سرانجام به سعادت عظمای همسری امام حسن عسکری (ع) درآمد و لیاقت پرافتخار مادری حضرت قائم (عج) را پیدا کرد.
او نام‌های دیگر مانند ریحانه، صقیل و سوسن نیز دارد و خواهر امام هادی (ع) حکیمه او را به‌ عنوان سیّده (خانم) می‌خواند. این بانوی با سعادت در سال 261 هجری، و به روایتی قبل از شهادت امام عسکری (ع) از دنیا رفت و قبر شریفش در سامرّاء، کنار قبر منوّر امام عسکری (ع) قرار گرفته است.[2]
امام قائم (عج) از همین خاندان پاک در شب جمعه نیمه شعبان سال 255 هجری، در زمان حکومت معتمد عباسی در سامرّاء متولّد شد و هنگام شهادت پدر، پنج‌ساله بود.[3] تولّد آن حضرت را جز عدّه‌ای خاص نمی‌دانستند و برای نوع مردم مخفی بود، تا مبادا مورد گزند طاغوتیان غاصب و ستمگر زمان قرار گیرد.
حکیمه خاتون عمّه امام حسن عسکری (ع) گوید: روز پنج‌شنبه نیمه شعبان به منزل برادرم رفتم.
هنگام مراجعت، امام عسکری (ع) فرمود: امشب را نزد ما باش، امشب فرزندی متولّد می‌شود که خداوند، زمین را به علم و ایمان و هدایت او زنده گرداند.
بالاخره ماندم، صبح صادق حالت اضطراب در نرجس خاتون (س) پدید آمد، او را در برگرفتم، امام (ع) فرمود: سوره قدر را بر او بخوان، مشغول خواندن سوره قدر شدم، شنیدم آن کودک در رَحِم مادر در خواندن سوره با من همراهی می‌کند، در این موقع پرده‌ای بین من و آن‌ها افکنده شد، دیگر نرجس (س) را نمی‌دیدم، از آنجا سراسیمه دور شدم. امام عسکری (ع) فرمود: برگرد، برگشتم در نرجس (س) نوری مشاهده کردم که دیده‌ام را خیره کرد و امام زمان(عج) را دیدم رو به ‌قبله به سجده افتاده، سپس دستش را بلند کرد و می‌گفت: گواهی می‌دهم به یکتایی خدا، و اینکه جدم رسول خدا(ص) است، و پدرم امیر مؤمنان (ع) وصی رسول خدا(ص) است، بعد یک‌یک امامان را شمرده تا به خود رسید.
او را به نزد پدر بردم، امام عسکری (ع) تا او را دید، به دست گرفت و پس از خواندن آیاتی از قرآن و انجیل و تورات و زبور، این آیه را تلاوت فرمود:
 وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّهً وَ نَجْعَلَهُمُ الوارِثِینَ * وَ نُمَکِّنَ لَهُمْ فِی الأَرْضِ وَ نُرِیَ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ جُنُودَهُما مِنْهُمْ ما کانُوا یَحْذَرُونَ ؛
اراده ما بر این قرار گرفته است که به مستضعفین، نعمت بخشیم و آن‌ها را پیشوایان و وارثین روی زمین قرار دهیم، حکومتشان را پابرجا سازیم و به فرعون و هامان و لشکریان آن‌ها آنچه را بیم داشتند از این گروه نشان دهیم.[4]
نمونه کامل و گسترده مفهوم آیه مذکور، ظهور حکومت حق و عدالت در تمام کره زمین به‌ وسیله امام قائم (عج) است.

 

سخنی درباره نیمه شعبان
شیخ حرّ عاملی از بزرگان اصحاب نقل می‌کند که امام صادق (ع) فرمود:
«شبی که حضرت قائم (عج) در آن متولّد شد، هیچ نوزادی در آن شب متولّد نمی‌شود مگر اینکه مؤمن خواهد شد و اگر در سرزمین کفر متولد گردد، خداوند او را به برکت امام مهدی (عج) به ‌سوی ایمان منتقل می‌سازد».[5]
در نیمه شعبان زیارت امام حسین (ع) و همچنین زیارت امام زمان (عج) مستحب است، امام صادق (ع) فرمود:
«شب نیمه شعبان بهترین شب بعد از شب قدر است و خواندن دو رکعت نماز در شب نیمه شعبان بعد از نماز عشا مستحب است، در رکعت اول بعد از حمد، سوره کافرون و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره توحید خوانده شود».[6]
غسل و شب‌ زنده داری و عبادت در این شب فضائل بسیار دارد، این شب در نزد خدا چنین مقامی دارد که ولادت باسعادت امام زمان (عج) در سحرگاه این شب واقع شده و بر عظمت و رونق آن افزوده است. ضمناً روایاتی آمده که نیمه شعبان همان شب قدر و تقسیم ارزاق و عمرها است و در بعضی از این‌ روایات است: شب نیمه شعبان شب امامان(ع) و شب قدر شب رسول خدا (ص) است.
از جمله فضائل این شب اینکه، از شب‌های مخصوص زیارت امام حسین (ع) است که صد هزار پیامبر - صلوات اللَّه علیهم اجمعین – آن حضرت را در این شب زیارت می‌کنند. از نمازهای مستحبی که در این شب وارد شده دو رکعت نماز است که در هر رکعت بعد از حمد، صدبار سوره توحید خوانده می‌شود.
نقل شده که رسول اکرم (ص) فرمود:
«شب نیمه شعبان در خواب دیدم جبرئیل بر من نازل شد و فرمود: ای محمد! در چنین شبی خوابیده‌ای؟ گفتم: این شب چه شبی است؟ فرمود: شب نیمه شعبان است برخیز! مرا بلند کرد و به بقیع برد؛ و سپس فرمود: سرت را بلند کن، زیرا در این شب‌ها درهای رحمت خدا در آسمان به روی بندگان باز است. همچنین درِ رضوان، درِ آمرزش، درِ فضل، درِ توبه، درِ نعمت، درِ وجود و سخاوت، درِ احسان باز است، خداوند به عدد پشم‌ها و موهای چرندگان در این شب گنه‌کاران را آزاد می‌کند، پایان عمرها در این شب تعیین می‌گردد، رزق‌های یک سال در این شب تقسیم می‌شود و حوادث یک سال در این شب معیّن می‌گردد.
ای محمد! کسی که این شب را با تکبیر و تسبیح و تهلیل و دعا و نماز و قرائت قرآن و اطاعت و خضوع و استغفار به سر برد، بهشت منزل و سرای اوست و خداوند گناهان گذشته و آینده‌اش را می‌آمرزد...
ای محمّد! این شب را احیا بدار و به امّت خود دستور بده آن‌ها نیز این شب را احیا بدارند و با این عمل به‌ سوی خدا تقرّب جویند، چرا که این شب، شب شریفی است».
از اعمال این شب، خواندن دعای کمیل در سجده است، روایت شده که کمیل گوید: دیدم علی (ع) این دعا را در شب نیمه شعبان در سجده خواندند.
در مورد زیارت امام حسین (ع) در این شب به خصوص در صورت امکان در کنار قبرش، آمده:
 «هر کس بشناسد امام حسین (ع) را و شهادت او و هدف شهادتش را که موجب نجات امّت گردید و وسیله و راه گشایی برای رسیدن به فوز عظیم شد، (خلاصه اینکه عبادتش در این شب از روی توجّه و علاقه و معرفت خاص باشد) آن گونه خویشتن را در برابر خدا خاضع نموده که شایستگی آن را دارا باشد و نیز از خدا خواسته های شرعی اش را تقاضا کند».[7]

 

[1] ارشاد شیخ مفید، ص 306.

[2] ریاحین الشّریعه، ج 3، ص 25.

[3] اثبات الهداه، ج 7، ص 137 - المجالس السنیه، ج 5، ص 678 - مرحوم شهید در کتاب دروس نیز همین عقیده را دارد (اثبات الهداه، ج 7، ص 162).

[4] سوره قصص، آیه 5 و 6 - شرح بیشتر این مطلب در کشف الغمّه، ج 3، ص 405 و 406 آمده است و اضافه شده که: امام قائم(عج) وقتی متولد شد، پاک بود و هیچ گونه آلودگی نداشت و در بازوی راستش این آیه نوشته شده بود: « جاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْباطِلُ اِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً »؛ حق آمد و باطل نابود شد، حتماً باطل نابود شدنی است.

[5] توضیح المقاصد شیخ بهائی، ص 533.

[6] اثبات الهداه، ج 7، ص 162.

[7] اقتباس از کتاب المراقبات، نوشته مرحوم حاج میرزا جواد تبریزی، ص 79 به بعد. (دعاها و نمازهای دیگری نیز ذکر شده به این کتاب مراجعه شود).